نویسنده : دکتر محمداسماعیل اکبری-رییس مرکز تحقیقات سرطان - دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
کدام پولیپ‌ها خطرناکند؟
پولیپ‌ها اغلب اوقات بدون علامت و بدون عارضه هستند اما گاهی اوقات به‌دلیل عوارضی که پیدا می‌کنند، نیازمند شناسایی و درمان هستند
احتمالا
پولیپ برای شما واژه ناآشنایی نیست. پولیپ‌ها همه جا حضور دارند، از درون
بینی تا منتهی الیه دستگاه گوارش. به‌طور معمول پولیپ‌ها روی مخاط دستگاه
تنفس و گوارش پیدا می‌شوند و سطحی هستند.این‌گونه پولیپ‌ها سرطانی
نمی‌شوند و فقط ممکن است مشکلات موضعی ایجاد کنند.
پولیپ‌های بینی هم جزء‌این نوع پولیپ‌ها هستند. در درون مری، معده و روده باریک و بزرگ هم پولیپ پیدا می‌شود و اغلب اوقات بدون علامت و بدون عارضه هستند. اما گاهی اوقات به دلیل عوارضی که پیدا می‌کنند، نیازمند شناسایی و درمان هستند. شاید مناسب‌ترین راه بحث روی پولیپ‌ها، تقسیم‌بندی آنها در محل پیدایش و برحسب سن بیماران باشد.
اگر نوجوان شما گاه‌گاهی خونریزی گوارشی پیدا می‌کند و از مقعد او ضایعه‌ای غده مانند خارج شود که به راحتی جا می‌رود، به‌طور معمول دچار پولیپ است. این پولیپ‌ها همیشه خوش‌خیم هستند و به‌جز همین خونریزی و خارج شدن از مقعد، گرفتاری دیگری ندارد. به دلیل‌این عوارض، پولیپ‌های جوانان باید برداشته‌شوند.
در سنین بالاتر و در میان سالی پولیپ‌ها، از مری تا روده و در دستگاه صفراوی نیز پیدا می‌شوند. اغلب این پولیپ‌ها بدون علامت هستند ولی در صورتی که عارضه‌ای ایجاد کنند برحسب شکل آنها و محل پیدایش تحت درمان قرار‌می‌گیرند.
آن روی سکه پولیپ
بعضی پولیپ‌ها بسیار با اهمیت هستند و لازم است به دقت تحت نظر و درمان قرار گیرند. محل این پولیپ‌ها در درجه اول در روده بزرگ و آن هم بیشتر در قسمت انتهایی آن است و سن بروز این پولیپ‌ها هم میانسالی و سالمندی است. در زنان و مردان میانسال (دهه چهارم و پنجم زندگی)، ضایعاتی در دستگاه گوارش پیدا می‌شود که به صورت دفع بلغم و مدفوع آبکی خودنمایی می‌کند، گاه‌گاهی این پولیپ‌ها زخمی شده و خون دفع می‌کنند. اگر بلغم خونی به تناوب دفع شد، باید به‌فکر پولیپ‌ها هم‌باشیم.
پایه‌دار یا مسطح؟
بعضی پولیپ‌ها بدون پایه و مسطح بوده و بعضی دیگر پایه‌دار و همانند زنگوله آویزان هستند. بعضی از آنها سطح صاف دارند و بعضی سطحی مخملی و دارای برجستگی‌های کوچکی همچون ستاره دریایی هستند. اما اغلب پولیپ‌ها خوش‌خیم هستند و به سرطان تبدیل نمی‌شوند. انواع غددی آن احتمال تغییر شکل دادن و سرطانی شدن را در 20درصد موارد دارد. بدترین نوع پولیپ‌های غددی نوع استطاله‌ای آن هستند که به اسم پولیپ‌های غدد ویلوز خوانده می‌شوند. این پولیپ‌ها تا 40درصد موارد، خطر سرطانی شدن دارند. به هر حال وقتی پولیپ غددی پیدا کردیم و یا پولیپی پیدا شد که دارای عارضه است، باید جراحی شود. پولیپ‌ها با برداشتن آنها درمان می‌شوند و کار بیشتری احتیاج ندارند. در خیلی از موارد می‌توان بدون باز کردن شکم و از راه روده (مقعد) با آندوسکوپی پولیپ را برداشت.
ارثیه خانوادگی
نوعی از پولیپ‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار هستند، به‌ویژه اگر در یک خانواده دیده شوند. اگر در خانواده‌ای بیشتر از دو نفر دچار پولیپ‌های دستگاه گوارش شوند، باید به پولیپ‌های خانوادگی مشکوک شویم و آنها را تحت مراقبت جدی قرار دهیم. پولیپ‌های فامیلی یا خانوادگی به‌طور معمول به تعداد خیلی زیاد در دستگاه گوارش و به‌ویژه در روده بزرگ پیدا می‌شوند. در صورت پیدا شدن این پولیپ‌ها، احتمال سرطان بسیار زیاد است و برای پیشگیری از بروز سرطان، باید تحت عمل جراحی قرار‌گیرند.
نکته بسیار مهم، بررسی خانواده‌های مبتلایان به بیماری پولیپ خانوادگی است. افراد این فامیل به‌خصوص افراد درجه یک (پدر، مادر، برادر، خواهر، فرزند) باید از نظر ژنتیکی مطالعه شوند و آنها که ژن این نوع پولیپ را دارند، قبل از بروز هر نوع ضایعه‌ای و به‌طور معمول در سن جوانی تعیین تکلیف شوند. خوشبختانه این اقدامات علمی امروز به خوبی در برخی مراکز علمی و درمانی کشور انجام می‌گیرد.
سرطانی شدن پولیپ‌ها به دو صورت اتفاق می‌افتد، یکی اینکه سلول‌های داخل پولیپ تغییر ماهیت می‌دهند و به سرطان تبدیل می‌شوند اما سرطان از پولیپ خارج نمی‌شود که در این صورت برداشتن پولیپ به تنهایی کفایت می‌کند اما گاهی سرطان از پولیپ خارج شده و به دیواره روده دست‌اندازی کرده است. در این صورت برداشتن پولیپ کفایت نکرده و لازم است جراحی سرطان با برداشتن روده و عناصر همراه هم انجام شود.